پروژه سپه چالشی بزرگ اما دست‌یافتنی ...
هرزمان که بخواهم درخصوص پروژه مهاجرت بانکداری یکپارچه بانک سپه به سامانه‌های شرکت داتین بگویم و از تجارب و دستاوردهایمان در این پروژه صحبت کنم اولین موضوعی که به ذهنم میرسد اهمیت، پیچیدگی و گستردگی آن است و در این مسیر، اهمیت این پروژه را برای شرکت و برای هریک از افراد درگیر در آن یادآور می‌شوم.
بانک سپه قدمتی 100 ساله دارد و با جامعه ایران بزرگ شده است. یکی از کلیدی ترین بانک‌های دولتی است و تقریبا بسیاری از ایرانیان به صورت مستقیم مشتری این بانک هستند؛ همین مساله اهمیت خدمات این بانک را دو چندان می‌کند. شاید بتوان گفت بانک سپه در کنار بانک‌های ملی و صادرات به نوعی برند بانکی دولت هستند، بنابراین کیفیت خدمات این بانک‌ها اهمیت بسیار بالایی در جامعه دارد و هرگونه مشکل و اختلالی در ارائه این خدمات، تبعات جدی در سطح جامعه به وجود می‌آورد.
از طرفی پیشرفت‌های روزافزونی در صنعت بانکی ایران در سال‌های گذشته اتفاق افتاده است. بانک سپه برای هم‌راستا شدن با آن و رسیدن به کیفیت شایسته نام خود در سطح خدمات می‌بایست یکبار برای همیشه کاری می‌کرد تا سامانه‌های اصلی خود را متمرکز کرده و توانایی مدیریت خدماتش را بهبود بخشد و به سطح مطلوب و بالایی برساند.
از طرف دیگر بانک سپه با تعداد بیش از هزار شعبه و تعداد مشتریان بسیار بالا، عملا از لحاظ بزرگی و وسعت خدمات خود، جزو بانک‌های بزرگ ایران است و بدیهی است سامانه متمرکزی که توانایی ارائه خدمات در این بانک را داشته باشد باید بسیار کارا باشد و با حفظ کارایی، یکپارچگی را حفظ کند.
بنابر تجربیات 15 ساله‌ام در حوزه پیاده‌سازی زیرساخت‌های نرم افزاری بانکی در ایران، با نگاه به واقعیت‌های
پروژه بانک سپه می‌توانم بگویم که این پروژه، بسیار بزرگ و دارای چالش‌های بسیار در بخشهای زیرساختی،
نرم‌افزاری، فرایندی و غیره است. بر این باورم که هرچه پروژهای بزرگتر و پرچالشتر باشد، تجربیات مرتبط با آن
نیز برای سازمان و افراد، بزرگتر خواهد بود. مسلما وقتی فردی یا سازمانی می‌خواهد با چالش‌های پروژهای در
سطح و اندازه بانکداری یکپارچه سپه دست و پنجه نرم کند، سختی‌های آن را باید به جان بخرد.
چه تغییراتی در داتین رخ داد؟
در طول یکسال و اندی که از ابتدای پروژه تا زمان بهره‌برداری در شرکت داتین به طول انجامید، تلاشی شبانه‌روزی و حل مسائل گوناگونی در جریان بود و درنتیجه آن تغییرات بسیاری در زیرساخت و نرمافزارها شاهد بودیم. این تغییرات در راستای تطبیق نرمافزارها با نیازهای بانک و همچنین اطمینان از کارایی سرویس‌ها در حجم فعالیتهای بانک سپه بود.
به عنوان نمونه آزمونهای کارایی برای اکثر سامانهها انجام و درخلال این آزمون‌ها مشکلات و موانع را بررسی و رفع کردیم. برای این کار در مرکزداده شرکت محیط تست کارایی تهیه و راه‌اندازی کردیم و سناریوهای اصلی سامانه‌های شعب و کارت را از لحاظ کارایی تست کردیم. این تست‌ها شامل تست‌های پایداری، استرس تست و تست‌های اسپایک بودند. در زمان این تست‌ها تمامی اجزاء زیرساختی و نرم‌افزاری را بررسی کردیم و در این بین، برخی از مشکلات همچون بهبود کارایی کوئری‌ها، تغییر پارامترهای پایگاه‌داده و غیره را انجام دادیم. با انجام این تست‌ها در شرکت به این اطمینان رسیدیم که سامانهها توانایی ارائه سرویس در سطح بانک بزرگی همچون بانک سپه را دارند.
از دیگر تست‌هایی که انجام دادیم، تست کارایی محاسبه و واریز سود سپرده بود که با توجه به حجم بالای سپرده‌های بانک سپه، از عملکرد مناسب ماژول محاسبه و سود سپرده‌ها باید اطمینان پیدا می کردیم. یکی از مشکلاتی که در زمان تست کارایی ماژول محاسبه و واریز سود سپرده در بخش زیرساخت مشاهده کردیم میزان Load بالای تجهیزات شبکه بود. با بررسی‌های لازم در تمامی حوزه‌های زیرساختی تصمیم گرفتیم که تغییراتی در معماری شبکه انجام دهیم. با انجام این تغییرات توانستیم میزان Loadشبکه را که می‌توانست در زمان عملیات ماژول سود، تاثیرات مخربی بر دیگر سامانهها داشته باشد، تعدیل کنیم.
به‌روزرسانی پایگاه‌داده و سیستم‌عامل سرورهای پایگاه‌داده یکی دیگر از تغییرات در معماری بود که حتما قبل از راه‌اندازی سیستم‌های بانک سپه باید مورد آزمون قرار میدادیم و از عملکرد آن مطمئن می‌شدیم. به همین دلیل در زمان تست کارایی که پیش از این در مورد آن صحبت شد، این به‌روزرسانی را در محیط تست کارایی انجام داده و نتایج تست کارایی روی آن را بررسی کردیم و در انتها با عملکرد قابل انتظار پایگاه داده پس از به‌روزرسانی، آماده راه‌اندازی مرکزداده بانک سپه بودیم.
در زمان مانورها به چه مواردی حساس بودیم؟
برای بهره‌برداری از سامانهها نیاز بود از فرایند مهاجرت داده‌ها و ارائه خدمات به تمامی سرویس‌های بانکی اطمینان حاصل می‌کردیم. به این منظور چندین مانور مهاجرت داده و همچنین چندین مانور در سطح شعب بانک را اجرا کردیم. در تمامی این مانورها تمامی تیمها اعم از زیرساخت، عملیات، توسعه و پشتیبانی درگیر بودند و شبانه‌روزی در کنار یکدیگر تلاش می‌کردیم تا هریک از مانورها به بهترین نحو انجام شود.
با توجه به اینکه تصمیم گرفته شده بود که مهاجرت داده به صورت بیگ‌بنگ انجام شود، می‌دانستیم که در این نوع از مهاجرت داده محدودیت زمان وجود دارد. در زمان مانور مهاجرت داده، تمام تیمهای زیرساختی اعم از سخت‌افزار، شبکه، پایگاه‌داده، تمامی اجزای زیرساخت را تحت پایش لحظه‌ای خود داشتند تا درصورت مشاهده هرگونه رخدادی، به سرعت مشکل را برطرف کنند. تمامی رخدادهایی که با آنها مواجه شدیم، ثبت کردیم تا برای مانورهای بعد و نهایتا مهاجرت، ریشه اصلی رخدادها رفع و از عدم وقوع دوباره آنها اطمینان پیدا کنیم.
فرایند مهاجرت داده به این صورت بود که ابتدا داده‌های بانک در قالب‌های توافق شده در پایگاه داده ایمپورت شده و برای عملیات مهاجرت به تیمهای مربوطه تحویل می‌‌شد. با توجه به آنکه داده‌ها در قالب فایل‌های متنوعی بودند، امکان استفاده از روش یکسان و مشخص برای ایمپورت داده‌ها نبود و این مساله کندی و مشکلات مربوط به encoding و ... را برای ما به وجود می‌آورد و مجبور بودیم هر کدام را به صورت مجزا بررسی و رفع کنیم.
در زمان مانور سرویس‌دهی سامانهها به شعب، اگرچه حساسیت زمانی مانند مانور مهاجرت وجود نداشت و تست‌های کارایی برای سامانهها انجام شده بود، با اینحال مانورها شبیه‌سازی واقعی روز کاری بانک بود و به ما کمک می‌کرد که برای روزهای آغاز پس از بهره‌برداری از سامانهها آمادگی بیشتری داشته باشیم. در زمان این مانورها نیز پایش تمامی اجزای سامانهها از زیرساخت تا نقطه نهایی از اهمیت بالایی برخوردار بود که این کار را با همدلی تمام تیمها انجام دادیم. صد البته که مشکلات بسیاری را دیدیم و راهکارهای مناسبی را با همکاری تیمها برای رفعشان پیدا و اجرا کردیم.
یکی از مواردی که در بخش زیرساخت باعث تغییرات شد، پس از مانور سوم و پیش از روز بهره‌برداری از سامانهها بود. در این زمان که تمامی سامانهها آخرین تغییرات را برای بهره‌برداری انجام می‌دادند، سامانه تحلیلی BI نیز پایگاه‌داده خود را آماده و به‌روز کرده بود، در زمان به‌روزرسانی پایگاه‌داده BI مشاهده کردیم که میزان Load بالای این سامانه تاثیر بسیار بالایی روی پایگاه‌داده سامانه بانکداری متمرکز دارد. با بررسی‌های بیشتر مشخص شد میزان IOPS ایجاد شده در زمان واکشی داده از پایگاه‌داده استندبای بسیار بالا است، برای رفع آن مجبور به جداسازی دستگاه ذخیره‌سازی پایگاه‌داده استندبای سامانه بانکداری متمرکز شدیم. (این پایگاه داده تا پیش از این از دستگاه ذخیره‌ساز مشترک استفاده می‌کرد.) عملیات انتقال اطلاعات پایگاه‌داده کاری زمان‌بر بود که خوشبختانه تا پیش از روز مهاجرت داده انجام شد. از این دست مشکلات در تمام مانورها و پیش از روز 19 تیر داشتیم اما نتیجه کار، خوب و رضایتبخش بود؛ به‌طوری‌که از لحاظ سرویس‌دهی زیرساخت و سامانهها در روزهای پس از بهره‌برداری با مشکل حاد و بازدارندهای مواجه نشدیم.
پیش از بهره‌برداری از سامانهها یکی از کارهایی که باید انجام میدادیم برقراری ارتباطات سامانه‌های حاکمیتی از قبیل ارتباط با شبکه بانک مرکزی، سامانه پست، ثبت واحوال و غیره بود. با توجه به گسترده بودن این ارتباطات و نیاز به همکاری بین تیمهای بانک و داتین، کاری طولانی اما با اهمیت بود. این کار از لحاظ فنی نیاز به بررسی و عیب‌یابی هریک از موارد داشت که در هر دو تیم باید انجام می‌گرفت. این کار چندین ماه زمان برد و با بردباری تیم شبکه داتین و بانک به سرانجام رسید.
اتصال هزاران دستگاه خودپرداز بانک سپه به سامانه سوئیچ یکی دیگر از موارد پر اهمیت بود. چالش این مساله گستردگی شبکه دستگاه‌های خودپردازها بود که برای برقراری ارتباطات آن نیاز به بررسی و عیب‌یابی توسط هر دو تیم شبکه بانک و داتین بود. با توجه به لزوم رعایت موارد امنیت شبکه در خصوص این ارتباطات، موارد مربوط به این شبکه در جلساتی با کارشناسان و مدیران شبکه بانک بررسی و سپس مطابق با توافقات، دسترسی‌ها در معماری شبکه لحاظ شد اما به دلیل طولانی بودن روند اتصال این دستگاه‌ها به سامانه سوئیچ، بررسی موردی مشکلات بسیار طولانی و طاقت‌فرسا بود.
تمام زحمات به بار نشست
باوجود زمان‌هایی که برای مانورها گذاشته شد، انجام مهاجرت داده به صورت بیگ‌بنگ و بهره‌برداری از سامانهها برایمان از حساسیت بالایی برخوردار بود. بهره‌برداری از سامانهها و مهاجرت داده بانک سپه نتیجه یکسال تلاش شبانه‌روزی بچه ها بود و به تعویق افتادن آن به نوعی احساس سرخوردگی و شکست را در ما تداعی می‌کرد. هیچکسی دوست نداشت که بهره‌برداری به هر دلیلی به تعویق بیفتد؛ بنابراین عملیات مهاجرت اصلی که در تاریخ 19 تیرماه انجام گرفت استرس بالایی به همراه داشت. همچنین فارغ از مهاجرت داده، صبح روز جمعه 20 تیر باید تمامی سامانه‌های غیرحضوری، خدمات خود را شروع میکردند، برای ما اهمیت زیادی داشت و این زمان با استرس و اضطراب بالایی همراه بود؛ چراکه نتیجه نهایی تمام تلاشهای شبانه‌روزی ما در این زمان به ثمر میرسید.
بالاخره سامانه بهره‌برداری و فشار بی‌ثمر ماندن همه تلاشها از روی دوشمان برداشته شد. فائق شدن به
مشکلات و موانعی که بر سر راه پروژه قرار داشت و بهره‌برداری نهایی از سامانهها تنها در سایه تخصص فنی و
فرایندی مورد نیاز، همدلی تمامی افراد و تلاش برای تحقق یک هدف به دست آمد. به عنوان بخشی از بدنه
اجرایی پروژه، از نزدیک شاهد این تلاشها بودم و خودم نیز به منظور رسیدن به این هدف بزرگ، تلاش میکردم.
تمام توان و تمرکز را روی همراهی با تیمها و همدل شدن با آنها، رفع مشکلات و فراهم کردن نیازمندیهای
ایشان کردم و چقدر از کار کردن در کنار این تیم لذت بردم.
فراتر از شیرینی تحقق یک هدف بزرگ و شادی حاصل از آن، تجاربی که بدست آوردیم برای هریک از ما اهمیت بالایی دارد. همه ما نسبت به زمانی که نخستین بار نام این پروژه را شنیدیم با تجربه‌تر شدیم. ما در طول این یکسال یاد گرفتیم که چگونه با کار کردن در کنار هم از سد مشکلات بگذریم و به اهدافی دست یابیم که در ابتدا بسیار دور به نظر می رسیدند. تجربه کردیم وقتی در یک پروژه با سطح ریسک‌پذیری بالا کار می‌کنیم، باید بنا به ضرورت و شرایط به استقبال تغییرات برویم و آموختیم چگونه هرروز آماده بروز و حل مساله جدید باشیم. از همه مهم‌تر آموختیم که صبر پیشه کنیم و با صبر و استقامت برای تحقق اهدافمان پافشاری کنیم.
معتقدم یکی از دلایل رسیدن به هدف بزرگی همچون پروژه مهاجرت سامانه‌های بانکی سپه، پایش مداوم به
منظور شناخت توانمندیهای قابل بهبودمان است؛ اینکه با تکیه بر توانمندیها نقاط ضعف را بهبود ببخشیم، کاری که ما در داتین انجام دادیم. با نگاهی به گذشته، برخی از نقاط قوتمان را در موارد زیر میبینم
فارغ از آنچه گفته شد علاقه‌مندم درخصوص فداکاری و از خودگذشتگی مثال‌زدنی تیم اجرایی پروژه صحبت کنم. همه ما طی یکسال و نیم گذشته کمتر وقت برای خانوادههایمان گذاشتیم، کمتر مسافرت رفتیم، کمتر تفریح کردیم. حتی شیوع بیماری کرونا، هیچیک از ما را لحظه‌ای برای تحقق اهداف و موفقیت در پروژه مردد نکرد. حتی بیماری به سراغمان آمد و بیم سلامتی خانوادهمان را داشتیم اما هیچکدام از اینها انگیزه و انرژیمان را کم نکرد.
اما این راه ناهموار و پیچیده پروژه سپه برایمان چه دارد؟
تجارب فنی و سازمانی که در پروژه سپه به دست آوردیم ما را در ارائه خدمات بهتر به دیگر مشتریان (بانک‌ها) کمک می‌کند. سامانهها و زیرساخت دیگر مشتریان در آینده مسلما شاهد تغییراتی خواهند بود که سطح ارائه خدمات در آنها را متحول خواهد کرد. همچنین بهبودهایی را که از نظر کارایی، دسترس‌پذیری، امنیت و غیره در تمامی قسمتهای سامانهها دادهایم، وضعیت موجود در سامانه‌های دیگر مشتریان را بهبود خواهد داد.
از نظر سازمانی بهبود نقاط ضعف در تیمها رخ داد و هرروز در تیمها یکپارچه و در قالب یک سازمان بهتر عمل می‌کنیم. مهم‌تر از همه، این اعتماد به نفس را به دست آوردهایم که می‌توانیم و منتظریم تا در کنار هم اهداف بسیار بزرگتری را محقق کنیم و در آینده شاهد پیروزی‌های بزرگتری در کارنامه کاری خود باشیم.
و اما من ...
پانزده سال تجربه کاری‌ام در حوزه زیرساخت و پایگاه‌داده سامانه‌های بانکی بوده و در پروژه مهاجرت و بهره‌برداری از سامانه‌های چندین بانک حضور داشته‌ام. بنابر تجارب پیشین و آشنایی که با سیستم‌های زیرساختی بانکی داشته‌ام، پروژه مهاجرت و بهره‌برداری از سامانه‌های بانک سپه را پروژهای بزرگ و پرچالش میدانم که آن را تجربه کردم.
نقشم در زیرساخت داتین انجام هماهنگی‌ها و برنامه‌ریزی برای کارها بود و به همین دلیل با تمامی تیمهای درگیر ارتباط داشتم. هماهنگی با تیم پروژه و کارفرما نیز جزو وظایفم بود و از این رو در جلسات بسیاری با کارفرما، با تیمهای درگیر در داتین و غیره حاضر بودم. این پروژه به همراه مشکلات و موانعی که در طول این یکسال با آنها برخورد کردم تجارب زیادی برای من به ارمغان آورد و باعث شد مهارت‌هایی را در خودم بهبود دهم.
هریک از ما تجارب و مهارتهای فردی خود را در طول زمان به دست می‌آوریم اما برخی رویدادها سرعت آن را بیشتر می کند. پروژه سپه برای من این نقش را داشت و الان خوشحالم که در این پروژه حضور داشتم و نقشی در موفقیت آن ایفا کردم.
بخش بزرگی از پروژه سپه انجام پذیرفت اما شک ندارم چشم‌اندازی بسیار روشن از اهداف بزرگتر و موفقیتهای بیشتر در انتظار ماست. پروژه مهاجرت پنج بانک ادغامی در بانک سپه گام بزرگ بعدی است که در آینده نزدیک انجام می‌پذیرد. با اتکا بر تجارب پیشین و تجربه این پروژه به استقبال آن می‌رویم و تمام تلاشمان را معطوف به آن می‌کنیم. این مسیر همچنان ادامه دارد ... .
مطلبی دیگر از این انتشارات
برای ما که می‌مانیم و می‌سازیم / داتین چگونه هزارنفری شد؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
درس اعتماد و همراهی
مطلبی دیگر از این انتشارات
سیستم بانکداری متمرکز (کُر بانک) چیست و بانک‌ها در واقع چگونه کار می‌کنند؟